Polyvagaal theorie
Dat zenuwstelsel en de polyvagaal theorie waar steeds meer over wordt geschreven, daar heb je vast al eens van gehoord. Hoe zit het nou eigenlijk? Deze theorie werpt licht op de werking van ons zenuwstelsel en richt zich specifiek op de nervus vagus, de grootste zenuw in ons autonome zenuwstelsel. Deze zenuw reikt van ons brein tot in onze darmen en speelt een essentiële rol bij het reguleren van cruciale lichaamsfuncties, zoals hartslag, bloeddruk, spijsvertering en zelfs spraak. Maar de nervus vagus is ook de zenuw die onze overlevingsreacties aanstuurt. Vechten, Vluchten, Bevriezen en Pleasen.
Hoewel we vaak denken dat ons brein de leiding heeft en het lichaam aanstuurt, toont de polyvagaaltheorie aan dat dit niet het volledige plaatje is. In werkelijkheid stuurt ons lichaam informatie naar de hersenen via de nervus vagus (bottom-up), en de hersenen sturen op hun beurt informatie naar het lichaam (top-down) over hoe te reageren op die binnenkomende informatie. Dit complexe samenspel resulteert in drie verschillende staten van het zenuwstelsel: de ventraal vagale staat, de sympathische staat en de dorsaal vagale staat. In het diagrom hieronder kun je goed zien hoe dat eruit ziet.
De nervus vagus speelt een centrale rol bij het reguleren van deze reacties. Deze zenuw splitst zich in zowel een dorsale tak, die via de rug loopt, als een ventrale tak, die via de buik loopt. De dorsale tak wordt geassocieerd met ons reptielenbrein, dat verantwoordelijk is voor basale overlevingsreacties. De ventrale tak loopt via de buik en stuurt onder andere onze mogelijkheid tot ontspanning en verbinding maken met onszelf en anderen aan. Tijdens het verwerken van trauma’s en lichaamswerk is het betrekken van het ventrale deel van de nervus vagus essentieel!
Als je naar het diagram hierboven kijkt zie je drie ‘hoofd’activaties van het zenuwstelsel:
Ventraal Vagale Toestand: Hier voelen we ons veilig, in contact met onszelf en anderen, en ervaren we harmonie. In deze staat zijn we in verbinding met onszelf, voelen ons veilig en kunnen we sociaal contact maken. Er is een flow.
Sympathische Toestand: Dit is de staat van paraatheid, waarin ons lichaam reageert op waargenomen dreiging. Het activeert de bekende "vecht-of-vlucht"-reactie om ons voor te bereiden op actie.
Dorsaal Vagale Toestand: In deze toestand bevriezen we, vergelijkbaar met de "bevriezen"-reactie. Het gevaar lijkt zo overweldigend dat we onszelf immobiliseren als beschermende reactie.
Zoals je kunt zien zijn er ook drie soorten hybride activaties.
ontspannen/immobiel. Dit is een combinatie van ventraal vagaal en dorsaal vagale activatie. Dit is diepe ontspanning en rust. Momenten van intimiteit en herstel. Tijdens deze staat kan ons lichaam herstellen van inspanning en stress. Dit hebben we nodig om goed uit te rusten en los te laten.
ontspannen/in beweging. Dit is een combinatie van ventraal vagaal en sympathische activatie. We zijn in verbinding met onszelf en/of anderen om te spelen, dansen of actief bezig te zijn. We kunnen een staat van flow en ‘in ons element zijn’ ervaren.
immobiel/mobiel tegelijk. Een combinatie van hoge activatie in je lichaam zoals een hoge hartslag en strak staan van spanning maar tegelijk bevroren zijn. Twee tegenovergestelde bewegingen in jezelf waardoor je totaal niet in staat bent om in beweging te komen. Wel willen, maar niet kunnen. Vaak voelt deze staat erg onprettig en stressvol aan.
Ik schreef in deze blog over het Safe and Sound Protocol (SSP), een muziektherapie die het ventrale deel van de nervus vagus stimuleert en traint. Meer weten over mijn aanbod? Klik hier.
