Functional freeze, de ziekte van deze tijd

Ken jij dat gevoel van going through de motions? Dat je op de automatische piloot leeft, maar eigenlijk het gevoel hebt dat je er niet van kunt genieten. Weinig energie hebt en je door de dag sleept. Is dit alles? Misschien zit jij wel in een functional freeze! Net als een groot deel van de mensen om je heen.

Wellicht heb je al eens gehoord van functional freeze, of functionele bevriezing in het Nederlands. Ons zenuwstelsel stelt ons in staat om adequaat te reageren op stressoren en ons veilig te houden. Een gezond zenuwstelsel maakt gebruik van verschillende responsen, waaronder vechten of vluchten, en keert daarna terug naar een staat van rust.

Dus bijvoorbeeld vechten als iemand over onze grenzen gaat of vluchten als die iemand drie koppen groter dan onszelf blijkt te zijn. Ons zenuwstelsel stuurt dus onze reflexen en voltooit ook de stressreactie zoals vechten of vluchten door weer tot rust te komen nadat het gevaar is geweken. Wil je meer lezen over onze overlevingsmechanismes? Lees dan deze blog over de polyvagaaltheorie en ons zenuwstelsel.

Functionele Freeze

Bevriezen doen we als het gevaar zo overweldigend is dat er geen ontsnappingsmogelijkheid lijkt te zijn. Als een hert dat verstijft in de koplampen van een auto op een donkere weg. Onze lichaamsfuncties zoals ademhaling en hartslag worden laag om levensenergie te besparen. We kunnen niet meer functioneren.

Hoe kan bevriezen dan functioneel zijn? In een samenleving die constant in beweging is en waar de eisen hoog zijn, wordt functionele bevriezing vaak ingezet als een manier om aan de verwachtingen te voldoen. Functionele bevriezing is een strategie van ons zenuwstelsel om tegelijk te bevriezen en te kunnen functioneren. We moeten door, door, door. Meer en meer en meer. Hebben weinig tijd om stil te staan bij ons gevoel, weinig tijd om te herstellen van de stress en inspanningen. Stress en inspanning zijn gezond en hebben we zelfs nodig! Ons lichaam is ervoor gemaakt. Maar wel als er ook tijd is voor het noodzakelijke herstel daarna.

Waar we met een gezond zenuwstelsel de ventrale rem (lees deze blog) gebruiken om te reguleren en van overlevingsmechanisme terug in ontspanning te komen, gebruiken we bij functionele bevriezing de freeze respons om te reguleren. Dit is eigenlijk een ongezond copingsmechanisme. Functional freeze kost enorm veel energie, waarbij we onze eigen levenskracht onderdrukken.

Het samenspel van sympathische activatie (vechten of vluchten) en parasympathische activatie (ontspanning en bevriezen) zorgt voor een flow van levensenergie in ons lichaam. We kunnen vechten en vluchten adequaat inzetten zodra het nodig is. Het is onze levensenergie, ook wel vitaliteit genoemd. Die sympathische energie zorgt ervoor dat we het bloed door onze aderen kunnen voelen stromen en vol in het leven staan.

Dit patroon lijkt te werken, totdat het tegen ons begint te werken. We voelen ons steeds meer afgestompt en bewegen als robots door het leven. Hoewel de taken op onze to-do-lijst zijn afgevinkt, zijn we de verbinding met onszelf kwijtgeraakt. De constante onderdrukking van onze levensenergie leidt tot gevoelloosheid en een verlies van identiteit.

Als we al onze levensenergie zouden toelaten dan zouden we onze grenzen beter voelen én bewaken. Vaker nee zeggen tegen onze baas, niet helpen op school terwijl we ook fulltime werken of de mantelzorg voor onze bejaarde moeder op ons nemen in ons eentje. Onze grote individualiteit en het gebrek aan een goed vangnet speelt een grote rol. We zijn er namelijk voor gemaakt om samen te leven en elkaar te steunen. Maar wel zonder dat we opbranden.

Het werkt! Tot het tegen ons gaat werken. We voelen ons steeds meer afgestompt. Als een robot beweeg je je door de dag. De taken van je to-do list zijn afgevinkt. Maar waar ben jij? Je bent de verbinding met je lichaam en je emoties verloren. Weet niet meer wat je wil. Of wat je voelt. Wie je nou eigenlijk bent. Misschien heb je dat wel nooit geweten. Want vaak ontstaat dit patroon al op jonge leeftijd!

Hoe dit patroon ontstaat? Vaak begint het al op jonge leeftijd, waar kinderen leren om hun emoties te onderdrukken omdat bepaalde emoties als negatief worden bestempeld. We leren zo snel mogelijk te fixen, te rationaliseren en weg te gaan van ons gevoel. De energie van de emotie kan niet worden ontladen, maar blijft in ons lichaam vastzitten. Met chronische ziektes en psychische klachten als mogelijk gevolg (Gabor Maté schreef hier boeken over die ik je kan aanraden!).

Hoe kom je uit een functional freeze? Klik hier

Er zijn verschillende manieren om het zenuwstelsel te reguleren. Lees hier uitgebreid over verschillende vormen van therapie die ik hiervoor gebruik. De basis van alle vormen van therapie is veiligheid. Als ons lichaam zich veilig voelt dan kan het ontspannen en oude patronen, stress en trauma loslaten. Als je ontspannen door het leven gaat heb je geen functionele freeze nodig om te kunnen functioneren. Een belangrijk element hierbij is bijvoorbeeld ons zenuwstelsel te leren reguleren met de ventrale rem (daar volgt nog een blog over). Die ventrale rem verankert ons in het stille midden, waardoor je de controle niet meer zo snel verliest tijdens een trigger. Daarover lees je in deze blog meer. De oplossing ligt in het herstellen van de verbinding met ons lichaam door weer te gaan voelen en te luisteren naar de signalen die het afgeeft. Emoties en gevoelens te benaderen als boodschappers die we mogen koesteren. Meer levensenergie toe te laten en ons zenuwstelsel reguleren. Onszelf een gezonde(re) leefomgeving en relaties te gunnen. Helen is een keuze.